دیابت بارداری نوعی دیابت است که در سه ماهه دوم یا سوم بارداری رخ می دهد. بین 3 تا 20 درصد از زنان باردار، بسته به عوامل خطر، به دیابت بارداری مبتلا می شوند. در اکثر موارد زنان مبتلا به دیابت بارداری قبل از بارداری خود دیابت نداشتند. اما پس از زایمان، این عارضه معمولاً از بین می رود. امروز می خواهیم در مورد علائم دیابت بارداری و درمان آن صحبت کنیم.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری نوعی بیماری دیابت است که در دوران بارداری بروز می کند. در دوران بارداری، برخی از هورمون های ساخته شده توسط جفت، عملکرد انسولین را کاهش می دهند. سپس لوزالمعده برای حفظ سطح گلوکز خون در محدوده هدف نیاز به تولید انسولین اضافی دارد. اگر لوزالمعده نتواند انسولین اضافی تولید کند، سطح گلوکز خون افزایش می یابد و دیابت بارداری ایجاد می شود.
برای اکثر زنان، دیابت بارداری پس از تولد نوزاد از بین می رود. اما خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بعد از بارداری افزایش می یابد و خطر ابتلا به دیابت بارداری در بارداری های بعدی بیشتر است.
علائم و نشانه های دیابت بارداری چیست؟
علائم مرتبط با این عارضه عبارتند از:
- افزایش تکرر ادرار
- افزایش تشنگی
- خستگی
- تهوع و استفراغ
- کاهش وزن حتی با افزایش اشتها
- تاری دید
- عفونت های قارچی
با این حال، برای بسیاری از زنان باردار، دیابت بارداری علائم قابل تشخیصی ایجاد نمی کند. به همین علت آزمایش‌های غربالگری این بیماری برای همه زنان باردار توصیه می‌گردد.
علت و عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری چیست؟
مانند دیابت نوع 2، دیابت بارداری زمانی ایجاد می شود که بدن دیگر قادر به پاسخگویی موثر به انسولین نباشد. وضعیتی که به آن مقاومت به انسولین نیز گفته می شود.
وقتی سلول‌های بدن به‌درستی گلوکز را جذب نمی‌کنند، قند ساده در جریان خون جمع می‌شود و در نتیجه سطح گلوکز در آزمایش‌های خون افزایش می‌یابد. مقاومت به انسولین در زنان باردار عمدتاً به دلیل تغییرات هورمونی است.
دیابت بارداری ناشی از اثرات هورمون‌های جفتی است؛ که می توانند مقاومت به انسولین را در افراد مستعد افزایش دهند. به طور کامل مشخص نشده است؛ که چرا برخی از زنان این هورمون ها را به خوبی تحمل نمی کنند و در نهایت به دیابت بارداری مبتلا می شوند.
این هورمون ها عبارتند از:
- هورمون های رشد
- کورتیزول (هورمون استرس)
- استروژن و پروژسترون
- لاکتوژن جفت انسانی (هورمونی که در جفت تولید می شود و به تجزیه چربی مادر برای تامین انرژی جنین کمک می کند)
- انسولیناز جفتی (هورمون دیگری از جفت که انسولین را غیرفعال می نماید)
علاوه بر این، سایر تغییرات در دوران بارداری؛ مانند خوردن بیشتر، ورزش کمتر و داشتن اضافه وزن می تواند به مقاومت به انسولین کمک کند.
این تغییرات به جنین در حال رشد امکان دسترسی به مواد مغذی بیشتری را می دهد. بدن زن با تولید انسولین بیشتر جبران می کند، اما گاهی اوقات حتی این انسولین اضافی برای حفظ سطح گلوکز در حد طبیعی کافی نیست و در نتیجه به دیابت منجر می شود.
عوامل متعددی خطر ابتلا به دیابت بارداری را در زنان باردار افزایش می دهد، از جمله:
- پیش دیابت (قند خون بالا است، اما آنقدر بالا نیست که بتوان آن را دیابت نامید)
- فشار خون بالا
- سابقه شخصی یا خانوادگی دیابت بارداری
- سابقه خانوادگی دیابت نوع 2
- اختلالات هورمونی، مانند بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک
- اضافه وزن یا افزایش وزن زیاد در دوران بارداری
- بالای 35 سال بودن
- قبلاً سایقه ی مرده زایی یا سقط جنین بدون دلیل
برخی از زنان بدون هیچ یک از این عوامل خطر ممکن است به دلیل عدم تحمل هورمون های جفتی به دیابت بارداری مبتلا شوند.
دیابت بارداری چگونه تشخیص داده می شود؟
همه زنان باردار باید بین هفته 24 تا 28 برای دیابت بارداری آزمایش می شوند (مگر اینکه قبل از بارداری دیابت نوع 1 یا دیابت نوع 2 در آنها تشخیص داده شده باشد). زنانی که فاکتورهای خطر ابتلا به دیابت بارداری را دارند ممکن است زودتر در بارداری این آزمایش را انجام دهند.
دیابت بارداری با استفاده از تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) تشخیص داده می شود. پس از 8 تا 12 ساعت ناشتا (عدم غذا خوردن) نمونه خون گرفته می شود. سپس یک نوشیدنی شیرین می خورید و یک و دو ساعت بعد آزمایش خون خود را می دهید.
اگر در آزمایش ناشتا، یک یا دو ساعته، سطح گلوکز خون شما بالاتر از محدوده طبیعی باشد، دیابت بارداری دارید.
درمان یا مدیریت دیابت بارداری
شما می توانید دیابت بارداری را با موارد زیر مدیریت کنید:
- پیروی از یک برنامه غذایی سالم
- انجام فعالیت بدنی منظم
- نظارت بر سطح گلوکز خون
این به حفظ سطح گلوکز خون در محدوده هدف برای بارداری سالم کمک می کند. همچنین به شما در مدیریت افزایش وزن بارداری کمک می کند. برخی از زنان همچنین به تزریق انسولین یا دارو برای کمک به مدیریت دیابت بارداری نیاز دارند.
تجربه هر زن با دیابت بارداری و نحوه مدیریت آن متفاوت خواهد بود.
متاسفانه، دیابت بارداری در دوران بارداری از بین نمی‌رود، زیرا تمام آن تغییرات متابولیکی که مقاومت به انسولین را تحریک می‌کنند، هنوز در حال رخ دادن هستند. با این حال، گاهی اوقات می توان آن را تنها با رژیم غذایی کنترل کرد.
معمولاً رژیم غذایی 30 تا 40 درصدی کربوهیدرات را توصیه می شود و کربوهیدرات‌هایی را انتخاب کنید که دیر هضم می‌شوند و کمتر باعث افزایش قند خون می‌شوند. این غذاها معمولا فیبر بالایی دارند. به عنوان مثال، خوردن نان سبوس دار به جای نان سفید، یا خوردن میوه به جای آب میوه.
در مورد میزان و سطح فعالیت بدنی مناسب در دوران بارداری با پزشک متخصص زنان در شهر ری صحبت کنید. معمولاً 30 دقیقه ورزش حداقل پنج روز در هفته را برای همه ی افراد باردار توصیه می شود.
با این حال، گاهی اوقات زنانی که وزن طبیعی دارند، ورزش می‌کنند و رژیم غذایی سالمی دارند، هنوز ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شوند. در این موارد به دلیل تاثیر هورمون های جفتی احتمال بروز آن وجود دارد. ژنتیک نیز ممکن است نقش داشته باشد، زیرا خطر ابتلا به دیابت بارداری در بیمارانی که یکی از بستگان درجه یک (مانند مادر یا پدر) مبتلا به دیابت دارند، بیشتر است.
عوارض دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری می تواند منجر به تعدادی از عوارض برای مادر و نوزاد شود. دیابت شدید دراین دوران که به خوبی مدیریت نشود، می تواند باعث عوارض زیر شود:
- می‌تواند باعث بالا رفتن قند خون کودک شود که منجر به «تغذیه بیش از حد» و رشد بسیار بزرگ او شود. این می‌تواند نیاز به زایمان سزارین را افزایش دهد.
- دیابت بارداری می تواند خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش دهد، یک بیماری فشار خون بالا جدی که می تواند منجر به زایمان زودرس شود، همچنین تشنج یا سکته در زن در حین زایمان را افزایش دهد.
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی) افرادی که برای درمان دیابت خود انسولین مصرف می کنند، ممکن است قند خون آن ها به یکباره آفت کند. زنان باردار با نظارت دقیق بر سطح قند خون خود می توانند از کاهش خطرناک قند خون جلوگیری کنند.
- دیابت حاملگی می‌تواند باعث ایجاد انواعی از عوارض متابولیک پس از زایمان، از جمله قند خون پایین برای نوزاد، مشکلات تنفسی و زردی نوزاد شود.
خطرات ایجاد این مسائل در رابطه خطی با قند خون مادر است، به این معنی که هر چه قند خون بالاتر باشد، خطر بیشتر است.
