کیست شکلاتی یا کیست آندومتریوما تخمدان بسیار شایع است و ممکن است در 30 تا 40 درصد از خانم های مبتلا به آندومتریوز ایجاد شود. آندومتریوم ها کیست های بزرگ و پر از مایعی هستند که روی تخمدان ها تشکیل می شوند و حتی ممکن است مواد نیمه جامد در آن ها باشد. از آنجایی که بافت آندومتر داخل کیست به هورمون های ماهانه پاسخ می دهد، خونریزی می کند و داخل این کیست ها با خون پر می شود. کیست های شکلاتی نام خود را از این خون های تیره قدیمی که در این کیست ها جمع شده است، گرفته اند. امروز در این مطلب می خواهیم به علائم کیست شکلاتی و علل ایجاد آن بپردازیم.
کیست شکلاتی چیست؟
کیست های شکلاتی کیست هایی هستند که در تخمدان ها تشکیل می شوند، غیر سرطانی هستند و حاوی مایعی شبیه قیر یا شکلات هستند. این کیست به دلیل ظاهر شکلات ذوب شده، «کیست شکلاتی» یا «اندومتریوم» نامیده می شود.
در کیست های شکلاتی، بافت داخلی رحم وجود دارد، که همزمان با دوره قاعدگی خونریزی صورت می گیرد و این مایع در واقع خون قاعدگی قدیمی است. کیست های شکلاتی می توانند یک یا هر دو تخمدان را تحت تاثیر قرار دهند.
کیست های شکلاتی، یعنی اندومتریوما، زیرگروهی از بیماری «اندومتریوز» هستند. زمانی که آندومتریوز در تخمدان ایجاد شود و آن را درگیر کنذد ممکن است کیست های شکلاتی ایجاد شود.
تقریباً 5 تا 10 درصد از زنان در دوره‌ای از زندگی خود، معمولاً در طول سال‌های باروری، دچار این بیماری می‌شوند. در اکثر زنان آن ها در تخمدان سمت چپ ایجاد می شود. اندازه های آن ها متغییر می باشد.
علل ایجاد کیست شکلاتی چیسست؟
تحقبقات زیادی در مورد چگونگی و علل ایجاد کیست های شکلاتی انجام شده است. ولی هنوز علت اصلی آن شناخته نشده است. پذیرفته شده ترین نظریه؛ خونریزی قاعدگی رتروگراد است. بر اساس این نظریه، مقداری از خون قاعدگی زن در طول دوره قاعدگی به جای اینکه از دهانه رحم و واژن خارج شود، به بدن او سرازیر می شود. خون قاعدگی حاوی سلول‌های آندومتر از لوله‌های فالوپ به سمت عقب جریان می‌یابد و به حفره لگن، یعنی داخل شکم، تخلیه می‌شود. این سلول‌های بافت داخلی رحم جابجا شده به دیواره‌های لگن، تخمدان و لوله های فالوپ می چسبد و رشد می کنند و در طول هر چرخه قاعدگی به ضخیم شدن و خونریزی ادامه می‌دهند.
چه کسانی بیشتر دچار کیست های شکلاتی می شوند؟ علائم چیست؟
کیست های شکلاتی در زنان مبتلا به بیماری اندومتریوز شایع است. آندومتریوز ایجاد پوشش داخلی رحم به نام آندومتر در خارج از رحم است و بیماری است که می تواند در هر نقطه از تخمدان ها، لوله های فالوپ و سطوح روده در شکم گسترش یابد. شیوع این بیماری باعث درد شدید و گاهی ناباروری می شود.
کیست های شکلاتی ممکن است علائمی ایجاد کنند یا هیچ نشانه و علائمی نداشته باشند و ممکن است کاملاً تصادفی تشخیص داده شوند. اندازه کیست نیز ممکن است بر شدت علائم تأثیر نداشته باشد. به این معنا که یک زن با کیست شکلاتی بسیار کوچک ممکن است علائم شدیدی داشته باشد، در حالی که کسی که کیست شکلاتی بزرگ دارد ممکن است هیچ علامتی یا نشانه ای از کیست نداشته باشد. اندازه کیست ها معمولاً بین ۲ تا ۱۲ سانتی متر می توانند متغیر باشند.
علائم و نشانه های کیست شکلاتی
- خونریزی قاعدگی دردناک
- درد لگن که مربوط به چرخه قاعدگی نیست.
- خونریزی قاعدگی نامنظم
- درد در هنگام مقاربت جنسی
- ناباروری
هنگامی که کیست شکلاتی می ترکد، ممکن است درد شدید و ناگهانی شکم و کشاله ران ایجاد شود.
کیست شکلاتی چطور درمان می شود؟
عوامل مهمی در انتخاب روش درمانی وجود دارد. سن شما، علائم شما، اینکه آیا یک یا هر دو تخمدان تحت تاثیر قرار گرفته است، آیا می خواهید بچه دار شوید… و غیره.
اگر کیست شکلاتی کوچک و بدون علامت باشد، پزشک متخصص زنان ممکن است توصیه کند که با قرص های ضد بارداری بیماری کنترل شود، بنابراین به جلوگیری از رشد کیست ها و کاهش درد کمک می کند.
اما در چه مواردی باید جراحی انجام شود؟ آیا کیست های شکلاتی بعد از جراحی دوباره ایجاد می شود؟ جراحی سیستکتومی، یعنی جراحی برای برداشتن کیست، معمولاً در موارد زیر توصیه می شود:
- اگر کیست ها باعث درد شدیدی می شود.
- کیست های بزرگتر از 5 سانتی متر
- سرطان احتمالی؟ (کمتر از 1 درصد کیست ها)
- ناباروری
- احتمال ترکیدن
جراحی روی کیست های شکلاتی بحث برانگیز است زیرا می تواند بر باروری تأثیر منفی بگذارد. حتی اگر جراح بسیار ماهر باشد، برخی از بافت های سالم تخمدان نیز ممکن است در هنگام برداشتن کیست شکلاتی آسیب ببینند. این می تواند بر ذخایر تخمدان تأثیر منفی بگذارد. اما آسیبی که خود کیست شکلاتی ممکن است به بافت سالم تخمدان وارد می کند بیشتر از جراحی است. شما می توانید با روش های لقاح آزمایشکاهی باردار شوید.
حدود 30 درصد از کیست های شکلاتی برداشته شده با جراحی می توانند عود کنند، به خصوص اگر بزرگ باشند. باردار شدن بعد از جراحی می تواند خطر عود را کاهش دهد.
آیا کیست شکلاتی از بارداری جلوگیری می کند؟
کیست های شکلاتی می توانند به بافت سالم تخمدان حمله کنند و ذخایر تخمدان را به شدت کاهش دهند. درمان این کیست ها با دارو بسیار دشوار است و جراحی برای کنترل رشد کیست یا برداشتن کامل کیست ممکن است به تخمدان ها آسیب برساند و باروری را کاهش دهد. اما شما می توانید با برداشتن کیست ها برای باردار شدن از روش لقاح آزمایشگاهی IVF استفاده کنید.
لقاح آزمایشگاهی (IVF)، یک گزینه مناسب برای زنانی است که کیست های شکلاتی دارند و مشکل باردار شدن دارند.
زنان مبتلا به کیست شکلاتی نسبت به سایر زنان سالم ذخیره تخمک کمتری دارند. با این حال، بسیاری از زنان هنوز هم می توانند به طور طبیعی باردار شوند.
آیا کیست شکلاتی در دوران یائسگی از بین می رود؟
برای بسیاری از زنان، علائم مربوط به اندومتریوما (کیست شکلاتی) و اندومتریوز پس از یائسگی بهبود می یابد. با این حال، این همیشه قطعی نیست. پزشک شما ممکن است با داروهای GnRH یک حالت یائسگی موقت ایجاد کند یا برای تسکین علائم، توصیه کند که رحم و تخمدان های را بردارید.
