آندومتریوز وضعیتی است که در آن سلول‌هایی اندومتر (سلول های پوششی داخل رحم) در مکان‌هایی رشد می‌کنند که نباید رشد کنند. این سلول‌ها معمولاً در نواحی اطراف رحم در تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و پوشش شکم (صفاق) یافت می‌شوند، اما می‌توانند در سایر قسمت‌های بدن یافت شوند. این اختلال، ممکن است احتمال ابتلا به برخی سرطان ها را نیز افزایش دهد. زنان مبتلا به اندومتریوز ممکن است علائمی از جمله درد، ناباروری یا هر دو را تجربه کنند. امروز می خواهیم در مورد کیست آندومتریوز و علل و علائم آن با شما صحبت کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
کیست آندومتریوز چیست؟
رحم زن با بافت آندومتر (پوشش داخلی رحم) پوشیده شده است. بدن در هر سیکل قاعدگی یک آندومتر جدید تولید می کند، تا برای تخمک بارور شده آماده گردد. کیست اندومتریوز وضعیتی است که در آن بافت پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می کند.
این عارضه بیشتر زنان بین سنین 25 تا 40 سال را تحت تأثیر قرار می دهد. زنان مبتلا به اندومتریوز بیشتر در معرض ناباروری یا مشکل در باردار شدن هستند.
این بیماری اغلب روی یا اطراف اندام های تناسلی در لگن یا شکم رخ می دهد، از جمله:
- لوله های فالوپ
- رباط های پیرامون رحم (رباط های رحمی خاجی)
- پوشش حفره لگن
- تخمدان ها
- سطح بیرونی رحم
- فاصله ی بین رحم و مثانه
به ندرت، همچنین می تواند در اطراف و اطراف آن رشد کند:
- مثانه
- دهانه رحم
- روده ها
- رکتوم
- معده (شکم)
- واژن یا فرج
بافت آندومتر در حال رشد در این نواحی گفته شده در طول چرخه قاعدگی مانند بافت آندومتر داخل رحمی ریزش نمی کنند. تجمع بافت غیر طبیعی در خارج از رحم می تواند منجر به التهاب، زخم و کیست های دردناک شود. همچنین این عارضه می تواند سبب تجمع بافت های فیبری بین اندام های تولید مثلی شود که باعث چسبندگی رحم می شود.
علل ایجاد کیست آندومتریوز چیست؟
علت اصلی ایجاد آندومتریوز هنوز مشخص نشده است ، اما پزشکان احتمال می دهند بعضی از شرایط زیر در ایجاد این عارضه موثر باشند، از چمله:
- انتقال خون یا سیستم لنفاوی: بافت پوشش داخل رحمی از طریق خون یا سیستم‌های لنفاوی می تواند به سایر مناطق دیگر بدن منتقل گردد، دقیقا مانند روشی که سلول‌های سرطانی می‌توانند در بدن پخش گردند.
- تماس مستقیم: سلول‌های آندومتر امکان دارد، پس از جراحی مانند سزارین یا هیسترکتومی به دیواره‌های شکم یا سایر نواحی بدن بچسبند و این عارضه ایجاد شود.
- ژنتیک: تحقیقات نشان می دهد، کیست اندومتریوز بر برخی از خانواده ها بیشتر از سایرین تأثیر می گذارد، در نتیجه ممکن است ارتباط ژنتیکی با این عارضه وجود داشته باشد.
- قاعدگی معکوس: بافت پوشش داخل رحمی در دوران قاعدگی به جای خارج شدن از بدن، وارد لوله های فالوپ و شکم شود.
- تغییر شکل سلولی: سلول های دیگر بدن ممکن است به سلول های مشابه آندومتر تبدیل شوند و در خارج از اندومتر شروع به رشد و تکثیر کنند.
بیشتر بخوانید: آیا کیست بارتولن خطرناک است؟
علائم کیست آندومتریوز
طیف وسیعی از علائم آندومتریوز وجود دارد، که رایج ترین علائم این عارضه ناباروری و درد است. معمولاً علائم در زمان‌های منظمی رخ می‌دهند که اغلب قبل، در طول یا بعد از دوره‌های ماهیانه است.
علائم کیست آندومتریوز ممکن است شامل موارد زیر شود:
- دردهای قاعدگی دردناک
- درد لگنی که می تواند به پشت، پایین پاها یا داخل واژن یا رکتوم منتشر شود.
- نفخ، یبوست ویا اسهال
- درد همراه با ادرار
- درد همراه با اجابت مزاج
- درد در هنگام و یا پس از رابطه جنسی
- خونریزی و لکه بینی بین قاعدگی
عوامل خطر ابتلا به کیست آندومتریوز
مواردی وجود دارد که فرد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه قرار می دهد، از جمله:
- مادر و یا خواهر که آندومتریوز دارد.
- داشتن یک رحم غیر طبیعی ( رحم دو شاخ)
- قاعدگی زودرس (قبل از 11 سالگی)
- دوره های قاعدگی کوتاه تر (به طور متوسط کمتر از 27 روز)
- پریودهای سنگین و طولانی (بیشتر از هفت روز)
آندومتریوز و ناباروری
آندومتریوز یکی از رایج ترین علل ناباروری در زنان است. تحقیقات نشان داده است، که 24 تا 50 درصد از زنان به دلیل اندومتریوز نابارور هستند. موارد خفیف تا متوسط این عارضه ممکن است فقط باعث ناباروری موقت گردد. جراحی برداشتن بافت آندومتر می تواند به باردار شدن زنان نیز کمک کند.
دقیقا مشخص نیست چطور اندومتریوز بر باروری تأثیر می گذارد. بافت اسکار ناشی از آندومتریوز ممکن است بر رها سازی تخمک از تخمدان ها تأثیر گذاشته یا مسیر تخمک را از طریق لوله فالوپ مسدود نمایید. در نتیجه تخمک نمی تواند به رحم برسد. این عارضه همچنین ممکن است به اسپرم یا تخمک های بارور شده قبل از لانه گزینی در رحم آسیب بزند.
بسیاری از زنان نابارور به دلیل آندومتریوز هنوز هم می توانند باردار شوند و بارداری موفقی و طبیعی داشته باشند. گزینه های درمانی، از جمله باروری و لقاح آزمایشگاهی (IVF) وجود دارد که ممکن است به باردار شدن زنان کمک کند.
تشخیص آندومتریوز
پزشک متخصص زنان با تجربه ممکن است بر اساس علائم یک زن و یافته های معاینه لگنی به اندومتریوز مشکوک شود. در حال حاضر، تنها راه برای تشخیص آندومتریوز از طریق لاپاراسکوپی است، یک روش جراحی جزئی که تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. با استفاده از لاپاراسکوپ (که مجهز به یک دوربین کوچک در انتهای آن است)، جراح می‌تواند به داخل حفره لگن و سایر نواحی نگاه کند تا ببیند آیا سلول‌ها و ضایعات آندومتر وجود دارد یا خیر.
درمان آندومتریوز
رایج ترین درمان های آندومتریوز که نیازی به جراحی ندارند، هورمون درمانی و مدیریت درد می باشد.
1-هورمون درمانی: می توانند سطح هورمون ها را تغییر دهد یا بدن شما را از تولید بعضی از هورمون ها باز دارند. این درمان می تواند بر توانایی شما برای باردار شدن تأثیر بگذارد، بنابراین ممکن است این روش برای همه مناسب نباشد.
- قرص های ضد بارداری حاوی استروژن و پروژستین (هورمون پروژسترون) معمولاً ابتدا تجویز می شوند
- آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (داروهایی که استروژن را کاهش می دهند)
2-داروهای ضد درد: از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، می توانند برای مدیریت درد آندومتریوز موثر باشند. پزشک همچنین می‌تواند برای دردهای شدیدتر داروهای قوی تری را تجویز کند.
جراحی آندومتریوز
جراحی لاپاراسکوپی اندومتریوز
بیمارانی که اندومتریوز پیشرفته‌تر دارند، دردی که با درمان‌های دیگر برطرف نمی‌شود یا در تلاش برای بچه‌دار شدن هستند، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند. لاپاراسکوپی رایج ترین جراحی است برای درمان این عارضه می باشد.
در طی این عمل، پزشک متخصص زنان چند برش کوچک در شکم شما ایجاد می کند و یک لوله نازک با نور و دوربین را از طریق این برش وارد می کنند. در سایر برش ها ابزارهای کوچکی را وارد کرده، که این ابزارها می توانند آندومتریوز را حذف کند (برش) یا از گرمای شدید برای تخریب بافت ها استفاده می شود (ابلیشن).
هیسترکتومی برای اندومتریوز
هیسترکتومی یک روش جراحی برای برداشتن کامل رحم است. پزشکان ممکن است این را به عنوان گزینه ای برای درمان اندومتریوز شدید، توصیه نمایند. پزشک شما همچنین ممکن است برداشتن تخمدان ها (اووفورکتومی) را با یا بدون جراحی هیسترکتومی توصیه نماید. این باعث توقف ترشح هورمون ها می شود و باید به طور قطعی آندومتریوز را درمان کند، اما شما را وارد یائسگی می کند.
بعد از هیسترکتومی، دیگر رحم نخواهید داشت و نمی توانید باردار شوید یا حامله شوید. اگر علاقه مند به داشتن فرزند هستید، با پزشک خود در مورد سایر گزینه های درمانی صحبت کنید.
کیست اندومتریوز سرطان است؟
کیست اندومتریوز خود به تنهایی سرطان نیست، گرچه باعث ناباروی و ایجاد درد می شود ولی سرطان نمی باشد. اما ببه دلیل آنکه این عارضه، با نحوه عملکرد سلول ها و هورمون ها مرتبط است، می تواند احتمال ابتلا به برخی سرطان ها را مانند سرطان تخمدان را افزایش دهد.
